Монголын бизнесийн зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал Ч.Мэргэнтэй МН-Өнөөдөр сонин ярилцжээ. АНУ-д боловсрол эзэмшсэн тэрбээр Монголд мэдээллийн технологийн бизнес эрхэлж, томоохон компани удирдсан туршлагатай.
Түүнтэй ажил алба болон хувь хүний хөгжил, үзэл баримтлалынх нь талаар хөөрөлдөв.
-Сүүлд ямар ажил хийж, хэрэгжүүлснийг тань сонирхъё.
-Монголын хувийн хэвшилд сүүлийн 10 жил захирлын алба хашихдаа хууль эрх зүй, бизнес, эдийн засгийн орчин нь тогтворгүй байгааг анзаарсан. Мөн эрх баригчдын алдаатай бодлого бизнесийн орчинд сөргөөр нөлөөлж буйг мэдэрлээ. Гомдоллож суухаар бизнесийн орчныг тогтвортой болгоход хувь нэмрээ оруулъя, хувийн хэвшлийнхний дуу хоолойг төр засагт хүргэе гээд бизнесийн зөвлөлд ажилласан.
Жил гаруйн хугацаанд төрийн бодлогод нөлөөлөхүйц 15 ажил хийлээ. Тухайлбал, гарал үүслийн гэрчилгээний журам, Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл, төсвийн тодотголтой холбоотой татварын асуудлын талаар УИХ болон Засгийн газрын гишүүдэд санал тавьж, хамтран ажиллаж, шаардлагатай тохиолдолд хэвлэл мэдээллээр байр сууриа илэрхийлсэн.
Тодорхой үр дүнд хүрч болох нь гэсэн ойлголт төрж, урам зориг авч байна. Засгийн газрын 2016-2020 оны мөрийн хөтөлбөрт 200 гаруй хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар тусгасан нь бидэнд их ажил байгааг илэрхийлж байгаа болов уу. Тодруулбал, УИХ-ын намрын чуулганаар хэлэлцэх 16 хуулийн долоод нь санал оруулахаар ажиллаж байгаа. Хөдөлмөрийн тухай, Уул уурхайн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад ч мөн анхаарлаа хандуулж байна.
-Та Монголын бизнесийн зөвлөлд төвлөрч ажиллаж байна уу, хажуугаар нь хувийн бизнес эрхэлдэг биз дээ?
-Монголын бизнесийн зөвлөлд хамаг цагаа зарцуулж байна. Хувийн төсөлдөө хэзээ, яаж цаг зав гаргах вэ гэж толгойгоо гашилгаад л явж байна. 05.00 цагт босвол цаг гаргаж чадахаар байгаа. Гэвч нялх хүүхэдтэй болохоор тэгэх боломж алга. Бизнесийн зөвлөлд ажиллахаасаа өмнө нэгэн онцлох ном орчуулж, хэвлүүлсэн.
Би хүмүүсийг эрүүл саруул, амжилтаар дүүрэн амьдрахад нь дэм болох хүсэл мөрөөдөлтэй. Үүндээ хөтлөгдөөд дэлхийн хэмжээний менежментийн мэдлэг, мэдээллийг Монголд авчрах үүднээс орчин үеийн менежментийн өвөг эцэг гэгддэг Петр Дракерийн жилийн 365 өдөр хүнд бизнесийн зөвлөгөө өгдөг номыг орчуулж, 2016 онд худалдаанд гаргалаа. Сурталчилгаа бага хийсэн ч хэдийнэ 1000 орчим хувь борлогджээ.
Орчин үед бизнесийн орчин асар хурдтай хөгжиж байна. Зөвхөн бизнес ч гэлтгүй, төрийн бус болон бүх л төрлийн байгууллага дэлхийн түвшний үйл ажиллагаа явуулж чадахгүй бол хоцрогдох, мөхөх хандлага ажиглагдаж байгаа. Өнөө үед байгууллагаа дэлхийн түвшнийх болгоё гэвэл удирдлага нь ч ийм хүн байх шаардлагатай.
Монголын компаниуд дэлхийн түвшинд хүрээсэй гэж бодож энэ номыг орчуулсан. Дахиад хэдэн ном хэвлүүлэх бодол бий. “Рокфеллерийн зуршлууд буюу бизнесээ томруулах нь” номыг хэвлүүлэх дөхөж байна. Дэлхий даяар олон хэлээр орчуулж, хэдэн саяар борлогдсон бүтээл. Эерэг өөрчлөлт авчрахад дэм болох зорилготой нийгмийн сайн сайхны төлөө ажил хийж байна.
-Ашиг олохыг бодоогүй гэж үү?
-Ашиг гэхээс илүү хүсэл эрмэлзэлдээ хөтлөгдсөн. Ашиг олъё гэвэл би энэ төрийн бус байгууллага удирдахгүй, том компанид захирлын алба хашдаг ч юм уу, хувийн төсөл хэрэгжүүлээд явах байсан.
-Ном хэвлүүлэхээс өөр хувийн бизнесгүй юм уу?
-Ном хэвлэж байгаа нь л миний хувийн бизнес. Гэхдээ хэтдээ хэрэгжүүлэхээр судалж байгаа төслүүд бий.
-Та бизнесийн чиглэлээр л ажилладаг. Үндсэн мэргэжил тань бизнестэй холбоотой юу?
-АНУ-ын Колорада мужийн их сургуулийн Бизнесийн удирдлагын коллежийг компьютерийн мэдээллийн системийн мэргэжлээр 2002 онд төгссөн. Намайг төгсөх үед Америкийн мэдээллийн технологийн компаниуд дампуурсан юм. Мэдээллийн технологийн компаниудад 2000 онд оюутнуудад 70 мянган ам.долларын цалин амлаж, шинэ машин бэлэглээд ажилд авч байлаа. Компаниуд дампуурснаар хоёр жилийн туршлагатай хүмүүстэй өрсөлдөж ажилд орох шаардлага тулгарсан.
IBM компанид ажилд орох ярилцлага өгч, хоёр дахь шатанд шалгарахад би ганцаараа ажлын туршлагагүй, бакалаврын зэрэгтэй нь байв. Бусад нь магистр хамгаалсан, интернэт компанид ажилласан туршлагатай байлаа. Америкт мэргэжлийн ажил олдохгүй болохоор нь нэг жил үргэлжлүүлэн сурч, санхүүгийн менежмент, гарааны бизнес эрхлэх нь гэсэн хоёр мэргэжил эзэмшсэн. Ингээд гурван мэргэжилтэй төгссөн.
Америкийн хоёр корпорацад санхүүгийн менежментийн чиглэлээр дөрвөн жил ажиллалаа. Компанийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх судалгаа, шинжилгээ хийдэг байв. Хожим Харвардад байгууллагуудын дээд шатны удирдлагад зориулсан сургалтад 2014 болон 2015 онд суралцсан.
-Уоллстрийтийн залуус долоо хоногт 100 цаг ажилладаг гэдэг. Америк залуусыг урт цагаар ажиллуулдаг юм уу?
-Зарим салбарт долоо хоногт 80-100 цаг ажиллуулж хүнийг маш их дайчилдаг. Ерөнхийдөө Америкт залуус долоо хоногт 50-60 цаг ажилладаг. Би долоо хоногт 100 цаг ажиллаж үзээгүй. Харин оюутан байхдаа зуны амралтаараа 80 цаг ажиллаж үзсэн.
Хаалга тогшиж 350 ам.долларын үнэтэй ном борлуулдаг байлаа. Зундаа 6500 ам.долларын ашигтай ажилладаг гэхээр овоо борлуулдаг байж. Хэцүү ажил шүү. Ном зарсан хүмүүсийн 50-60 хувь ачааллыг нь дийлэхгүй, гэртээ харьдаг.
Америкийн бизнесийн соёл сонирхолтой. Жишээ нь, долоо хоног амарвал урт хугацаа гэнэ. Хоёр долоо хоног амарна гэсэн ойлголт байхгүй. Гэхдээ нөгөө талаас харвал, Америкт ажиллаж байгаад ирсэн цөөнгүй монгол залуу ажил гэр, гэр ажил гэсэн чиглэлтэй амьдрал нь уйтгартай санагддаг тул эх орон руугаа ирсэн байдаг.
-Та GMAT хэмээх шалгалтад чамгүй өндөр оноо авсан гэсэн үү?
-2000 оны дундуур оройн цагаар бизнесийн магистрт сурч байхдаа Чикагогийн их сургуулиар орсон юм. Тухай үед тус их сургууль бизнес удирдлагын магистрын хөтөлбөрөөрөө дэлхийд нэгдүгээрт байсан. Нэг хичээлд нь суутал гайхамшигтай санагдав. Зарим залуусынх нь биеэ авч яваа, сэтгэж байгааг харахад супер.
Нэг бүсгүй “Амьдралдаа нэг ч ам.долларын цалин авч үзээгүй” гэж ярилаа. “20 гарчихаад юу хийж явсан бол” гэж бодов. Тэгвэл “Нэг эмнэлэгт дадлага хийж байгаа. Тэгээд шинэ арга барил санаачилсан. Арга барил маань жилд 10 гаруй хүний амь аварна” гэж ярив. Ярианых нь төгсгөлийг сонсоод, түүнээс хол дутуу яваагаа ухаарлаа. Тэгээд дахин суралцаж, мундаг хүмүүстэй мөр зэрэгцээд, дэлхийн шилдэг мэдлэг, мэдээллээс хүртэх хэрэгтэй юм байна гэсэн бодол төрсөн.
Бизнесийн магистрт сурахаас өмнө GMAT хэмээх шалгалт өгдөг. Үүнд маш өндөр оноо авсан түүхтэй. Гэхдээ энэ шалгалтыг дөрвөн удаа өгч байж ийм оноо авсан. Над шиг энэ шалгалтыг дөрвөн удаа өгсөн хүнтэй таарч байгаагүй ээ (инээв). Анхандаа туршилтаар өгсөн чинь дундаас доогуур оноо авав. Шилдэг гэгддэг дөрвөн ном аваад нэлээд бэлдэж байгаад дахиад шалгалт өглөө. 690 орчим оноо авах ёстой байтал ханиад хүрчихсэн, шалгалтын үеэр ариун цэврийн өрөө рүү байн байн гүйсээр байгаад цагтаа багтаан бүх асуултад хариулж амжаагүйн улмаас 630-ийг авсан.
Шалгалтаа 80 орчим хувь өгч, шалгуулсан 100 хүний эхний 20-д багтсан гэсэн үг. Дахиад өгөхдөө нэлээд бардам, гэхдээ нэмэлт бэлтгэлгүй орчихсон чинь бараг адилхан оноо авдаг юм. Тэгэхээр нь сүүлийн удаа хамаг боломжоо шавхаад үзье гээд нэмж 3-4 шилдэг ном авч, нэлээд сайн бэлдээд өгтөл оноо бага зэрэг л нэмэгдэв. Сэтгэлээр унаж, миний оюун ухааны түвшин, ур чадвар ийм л юм байна гэж бодож дотор харанхуйлсан.
Гэхдээ хүсэл эрмэлзэл минь хатгасан тул эцсийн удаа үзээд алдъя гэж бодсон. Давж чадахгүй бол дахиад хэзээ ч өгөхгүйгээ мэдэж байлаа. Тэгээд 730 оноо авсан. 100 хүн шалгалт өглөө гэхэд хамгийн өндөр оноотой гурван хүний нэг болсон гэсэн үг. Тэр оноо нь Харвард, Стэнфордын их сургуулийн элсэлтийн дундаж онооноос өндөр байсан юм. Тухайн үедээ нэлээд л их юм болж, хувийн амьдралаа ч хойш тавьж байж шалгалт өгч билээ.
Үргэлжүүлэн Өнөөдөр сониноос уншаарай!
